ผู้นำฝ่ายค้านยูกันดาแนะใช้บิทแชต(BitChat) หนีการสอดส่องรัฐก่อนเลือกตั้งปี 2026

บ็อบบี้ ไวน์ ผู้นำฝ่ายค้านในยูกันดา ออกมาเรียกร้องให้ประชาชนหันมาใช้แอปพลิเคชันส่งข้อความแบบกระจายศูนย์ ‘บิทแชต(Bitchat)’ เพื่อหลีกเลี่ยงการตรวจสอบในช่วงก่อนการเลือกตั้งประธานาธิบดีในปี 2026 ภายใต้ความกังวลว่ารัฐบาลอาจกลับมาใช้วิธีตัดการเชื่อมต่ออินเทอร์เน็ตอีกครั้งเหมือนที่ผ่านมา

เมื่อไม่นานมานี้ บ็อบบี้ ไวน์ โพสต์ข้อความผ่านโซเชียลมีเดีย X เรียกร้องว่า “ชาวยูกันดาทุกคนควรติดตั้งบิทแชต” และเตือนว่ารัฐบาลอาจตัดอินเทอร์เน็ตอีกครั้งในช่วงเลือกตั้งเช่นเดียวกับที่เคยทำมาก่อน พร้อมเน้นว่า แอปนี้สามารถสื่อสารได้โดยไม่ต้องเชื่อมต่ออินเทอร์เน็ตและอาจเป็น ‘กุญแจ’ สำคัญสู่เสรีภาพในการสื่อสารท่ามกลางความพยายามของรัฐบาลในการเซ็นเซอร์และควบคุมการสื่อสาร

การเลือกตั้งประธานาธิบดียูกันดาครั้งหน้า มีกำหนดจัดขึ้นในวันที่ 15 มกราคม 2026 อย่างไรก็ตามในการเลือกตั้ง 2 ครั้งที่ผ่านมาในปี 2016 และ 2021 รัฐบาลได้ตัดการเชื่อมต่ออินเทอร์เน็ตทั่วประเทศ โดยอ้างเหตุผลด้านความมั่นคง ซึ่งทำให้พรรคฝ่ายค้านได้รับผลกระทบอย่างหนัก องค์กรสิทธิมนุษยชน Pan-African Human Rights Defenders Network ชี้ว่า การปิดกั้นอินเทอร์เน็ตส่งผลกระทบโดยตรงต่อการหาเสียง, การตรวจสอบการเลือกตั้ง และการจัดการชุมนุมของประชาชน

บิทแชตเป็นแอปส่งข้อความที่พัฒนาโดย แจ็ค ดอร์ซีย์ ผู้ร่วมก่อตั้งทวิตเตอร์ ซึ่งเปิดทดสอบเบต้าเมื่อเดือนกรกฎาคม 2025 จุดเด่นของแอปนี้คือการทำงานแบบ ‘บลูทูธเมช’ (Bluetooth Mesh) ที่ส่งข้อความระหว่างอุปกรณ์ที่อยู่ใกล้เคียงโดยไม่ต้องใช้เซิร์ฟเวอร์ส่วนกลางหรืออินเทอร์เน็ต แอปสามารถใช้งานได้ทันทีโดยไม่ต้องสมัครบัญชีหรือผูกกับหมายเลขโทรศัพท์และอีเมล จึงมีความปลอดภัยด้านความเป็นส่วนตัวและสามารถหลีกเลี่ยงการสอดส่องจากรัฐ

บ็อบบี้ ไวน์ มองว่า บิทแชตมีศักยภาพในการเป็นเครื่องมือหลักสำหรับการแบ่งปันข้อมูลและการจัดตั้งเครือข่ายสนับสนุนอย่างทันท่วงที รายงานระบุว่า การค้นหาคำว่า ‘BitChat’ และ ‘how to use BitChat’ เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วในยูกันดา ขณะที่ยอดดาวน์โหลดก็พุ่งสูงขึ้นอย่างเห็นได้ชัด เหตุการณ์คล้ายกันนี้เคยเกิดขึ้นแล้วในมาดากัสการ์, เนปาล และอินโดนีเซีย ในช่วงที่สถานการณ์ทางการเมืองไม่แน่นอน

นอกจากการจำกัดการใช้อินเทอร์เน็ตทั่วไปแล้ว รัฐบาลยูกันดายังถูกจับตาในเรื่องการพยายามจำกัดการนำเข้าอุปกรณ์สื่อสารผ่านระบบดาวเทียมของสตาร์ลิงก์ ตามรายงานของ Reuters สะท้อนถึงความพยายามในการควบคุมแหล่งอินเทอร์เน็ตทางเลือก โดยเฉพาะในพื้นที่ห่างไกลที่การเข้าถึงเครือข่ายหลักยังจำกัดอยู่ ถึงแม้ว่าทางการจะยังไม่ประกาศนโยบายอย่างเป็นทางการ แต่ก็มีการวิเคราะห์ว่า รัฐบาลต้องการลดทอนเสรีภาพในการเข้าถึงข้อมูลของประชาชนภายใต้ข้ออ้างเรื่องความมั่นคง

ปัจจุบัน ยูกันดายังคงอยู่ภายใต้การนำของประธานาธิบดีโยเวรี มูเซเวนี ตั้งแต่ปี 1986 ขณะที่บ็อบบี้ ไวน์เคยลงชิงตำแหน่งในการเลือกตั้งเมื่อปี 2021 แต่แพ้และอ้างว่าการเลือกตั้งในครั้งนั้นไม่โปร่งใส แม้รัฐบาลจะปฏิเสธข้อกล่าวหา

การกลับมาเคลื่อนไหวของผู้นำฝ่ายค้าน อาจเป็นสัญญาณเตือนว่าการควบคุมการสื่อสารโดยรัฐจะเป็นหนึ่งในปัจจัยสำคัญในการเลือกตั้งครั้งหน้า และขึ้นอยู่กับว่าพลเมืองและกลุ่มต่อต้านจะสามารถพึ่งพาเทคโนโลยีอย่าง ‘บิทแชต’ เพื่อรักษาช่องทางในการแสดงออกและเข้าถึงข้อมูลได้มากน้อยเพียงใด ท่ามกลางความเสี่ยงด้าน ‘การเซ็นเซอร์ข้อมูล’ ที่อาจเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญในอนาคต