บทเรียนจากคุณปู่: เมื่อเงินสดใต้โซฟาเปิดประตูสู่แนวคิดอธิปไตยทางการเงินแบบคริปโต

ครั้งหนึ่งถ้อยคำของคุณปู่ที่เคยดูเหมือนเป็นความหวาดระแวงจากคนรุ่นเก่าก็กลายเป็นความจริงที่เรารับรู้ได้ในเวลาต่อมา ก่อนจากไป เขาเคยพูดว่า "อย่าไว้ใจธนาคาร" และไม่มีใครควรล่วงรู้ว่าทรัพย์สินของเขาเก็บไว้ที่ไหน คำพูดนี้ในตอนนั้นอาจดูน่าขัน แต่ในที่สุดก็เผยให้เห็นถึงจิตสำนึกที่ลึกซึ้งของการรักษาความเป็นส่วนตัวและอธิปไตยทางการเงิน

วันหนึ่งระหว่างที่เรากำลังจัดข้าวของในบ้านเก่าของคุณปู่ ท่ามกลางแสงอาทิตย์ยามเย็น เราบังเอิญพบประตูซ่อนอยู่หลังโซฟาเก่า หลังจากเปิดเข้าไปก็พบของใช้จุกจิกและเอกสารกระจัดกระจาย แต่สิ่งที่สำคัญคือ ‘เงินสด’ ที่บรรจุอยู่ในซองสีน้ำตาล เป็นจำนวนเงินที่คุณปู่เก็บไว้ เพื่อเป็นทุนการศึกษาสำหรับหลาน — ซ่อนอยู่เงียบๆ ในที่ที่ไม่มีใครคาดคิด

เขาเคยกำชับไว้ราวกับเป็นพินัยกรรม ว่าให้ค้นหาทุกซอกทุกมุมในบ้าน — หนังสือ ตู้เสื้อผ้า ใต้เตียง ปรากฏว่า เขาไม่ได้พูดเล่น เงินจำนวนนั้นถูกเก็บไว้ในรูปแบบธนบัตรเก่าซึ่งบางส่วนหมดสภาพการใช้งาน บางฉบับก็ถูกลดค่าจากภาวะเงินเฟ้อ ‘ความคิดเห็น’ เหตุการณ์นี้สะท้อนให้เห็นถึง ‘ข้อเสีย’ ของเงินเฟียต และแรงจูงใจที่คนบางคนเลือกจะเก็บทรัพย์สินไว้นอกระบบ

คุณปู่เติบโตในลอนดอนช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง ช่วงเวลาที่การมีเงินแม้เพียงเล็กน้อยหมายถึงโอกาสในการอยู่รอด นั่นอาจเป็นเหตุผลที่ทำให้เขาฝังแน่นในจิตใจกับแนวคิดเรื่องการควบคุมทรัพย์สินด้วยตัวเอง ไม่ใช่เพียงซ่อนเงิน แต่สะท้อนถึงการต้านทานการแทรกแซงของภาครัฐต่อพื้นที่ส่วนตัว ‘ความคิดเห็น’ นี่คือแนวคิดดั้งเดิมของการถือครองแบบไร้คนกลางที่เด่นชัดในโลกยุคใหม่

ในปี 1950 คนขับรถแท็กซี่ชื่อ แฮร์รี่ วิลคอกส์ ถูกตำรวจจับเพราะปฏิเสธไม่แสดงบัตรประชาชน จนกลายเป็นเหตุให้ระบบบัตรประชาชนในอังกฤษต้องถูกยกเลิก การจับตาควบคุมในช่วงนั้นยังไม่เชื่อมโยงกัน ระบบยังไม่เข้มแข็ง แต่นั่นกลับเป็นจุดแข็งของยุคที่ทนายเรียกว่า ‘ความโปร่งใสที่ไม่สามารถเข้าถึงได้’ (practical obscurity)

ทว่า ยุคปัจจุบันกลับต่างออกไปอย่างสิ้นเชิง ชีวิตบนโลกดิจิทัลแทบไม่หลงเหลือความเป็นส่วนตัว ข้อมูลทุกอย่างตั้งแต่บทสนทนา การชำระเงิน การค้นหา ไปจนถึงการเดินทาง ถูกจัดเก็บและวิเคราะห์อย่างต่อเนื่อง การ ‘ถูกเฝ้าดู’ กลายเป็น ‘ค่าพื้นฐาน’ ของการมีตัวตนออนไลน์ในทุกวันนี้

คุณปู่ไม่ได้รู้จักบิตคอยน์(BTC) หรือบล็อกเชนโดยตรง แต่จิตวิญญาณของเขาเป็นเสมือน ‘ไซเฟอร์พังก์’ เงียบๆ ที่ต่อต้านการควบคุมด้วยวิธีของตัวเอง เขาเข้าใจดีว่า ‘เงิน’ ไม่ใช่แค่การแลกเปลี่ยน แต่คือ ‘พื้นที่ส่วนตัว’ และ ‘เสรีภาพ’ ที่สำคัญไม่แพ้สิ่งใด

แม้วันนี้บิตคอยน์จะถูกมองว่าเป็นสินทรัพย์เพื่อการลงทุน แต่ในแง่หนึ่ง มันก็เป็นเครื่องมือในการปกป้องสิทธิเชิงโครงสร้างของปัจเจก และตอบคำถามที่ว่า “เราจะปกป้องทรัพย์สินของเราอย่างไร ในยุคที่ข้อมูลคืออาวุธของผู้มีอำนาจ” ได้อย่างตรงประเด็น

‘ความคิดเห็น’ บางทีการเก็บเงินสดไว้ใต้พื้นอาจไม่เหมาะกับยุคสมัยนี้อีกต่อไป แต่การถือครองสินทรัพย์ที่ตนเองควบคุมได้ เช่น สินทรัพย์ดิจิทัลแบบไม่มีตัวกลาง ก็อาจเป็นแนวทางใหม่ในการรักษาสิทธิ์และเสรีภาพส่วนบุคคลในโลกที่ไม่อาจหลีกเลี่ยงการถูกตรวจสอบได้อีกต่อไป